V E R C E L L I
Winter 2014
Groen, groener, groenst. De provinciale weg naar Vercelli loopt loodrecht door de rijstvelden. Zowel rechts als links zie ik groene vlaktes die net niet helemaal onder water staan. Dit is het land van de risottorijst, lichtklevende rijst die veel vocht kan opnemen. Arborio, Carnaroli, Roma, Baldo en Padano zijn de bekendste merken.
Filmregisseur Giuseppe de Santis maakte het gebied in 1949 in één klap wereldberoemd met zijn film ‘Riso Amaro’ (‘Bittere Rijst’). De film laat zien hoe hier, toen Italië nog een arm land was, jaarlijks duizenden vrouwen in de rijstvelden kwamen werken. Onkruid wieden, rijst plukken. En ’s avonds slapen in een boerenschuur.
De hele dag stonden ze tot hun dijen in het water tussen de zwermen muggen. Het salaris na een maand werken was vaak een zak rijst. De film sloeg echter vooral aan doordat hoofdrolspeelster Silvana Mangano met haar blote benen in laarzen stond die haar blanke dijen onbedekt lieten…

Albergo Mateotti
Als ik aankom in Vercelli is het net lunchuur. Alles is dicht, ook het Bureau voor Toerisme. Het ligt aan een brede laan met hoge bomen en in het midden een groenstrook met terrassen. Daar zitten veel jonge goedgeklede mensen te lunchen. Ik zal zelf een hotel moeten zoeken.
Op de Via Matteotti staat een gelijknamig hotel. Ik wandel naar binnen. Een stevige oudere dame stapt op me af. Al gauw blijkt dat het hotel te duur voor mij is. Maar, we raken in gesprek, ze vindt me blijkbaar aardig, en dan mag ik de kamer voor 50 euro hebben. Deal!

Vercelli is één van de oudste steden van Noord-Italië. Het bestaat al in 600 voor Christus. Vercellae, zoals het dan heet, is de hoofdstad van een Ligurische stam, de Libici. De stad heeft zich later tegen heel wat vreemde heersers te weer moeten stellen. Van de Teutonen tot de Visconti’s, allemaal voeren ze strijd om dit stadje.

Lega Lombarda
Het behoort in 1167 dan ook tot één van de 26 Noorditaliaanse steden die zich bij de Lega Lombarda aansluiten, om samen de bloeddorstige keizer van het heilige Roomse Rijk, Frederik Barbarossa, te kunnen verslaan. Het is de eerste keer dat een aantal, 26, later 30, Italiaanse steden samen iets van een nationale eenheid vormen.
Bij de slag om Legnano (1176) brengt de Lega Barbarossa een flinke nederlaag toe. Hij sluit een overeenkomst met de steden, waarin zij hem trouw beloven en hij hen autonomie over hun eigen territorium toezegt. Het is een historische overwinning die later bij de Italiaanse eenheidsstrijd altijd tot lichtend voorbeeld zal dienen.

Fra Dolcino
Vercelli is ook de stad waar de prediker Fra Dolcino zijn einde vindt. In de twaalfde eeuw is er een religieuze opleving in heel Europa. Nieuwe kloosterorden worden gesticht, Franciscaner en Dominicaner bedelorden komen op. Het sleutelwoord bij al die bewegingen is armoede en eenvoud. Ook trekken groepen geselbroeders van stad naar stad waar ze zichzelf in het openbaar met een zweep aftuigen, tot bloedens toe, als boetedoening.
Het is allemaal een reactie op het rijke en machtige Rome dat uit is op winstbejag en kerkelijke functies koopt. Een deel van de klooster- en bedelorden wordt door de kerk ingelijfd, maar als de stromingen bedreigend worden voor de kerk, krijgen ze het stempel ‘ketter’ en zijn ze hun leven niet meer zeker.
Fra Dolcino van Novara is zo’n bedelmonnik. Hij krijgt veel aanhang omdat de bisschop van Novara niet geliefd is. Maar hij wordt steeds radicaler. Bezit is van iedereen, seks is uit den boze, priesters noemt hij onzuiver, mensen moeten niet meer naar de kerk gaan en tenslotte roept hij zijn volgelingen op priesters en prelaten te vermoorden. Dan wordt hij gearresteerd en na verschrikkelijke martelingen in Vercelli op de brandstapel gezet (1307).

Stadshart
Laat in de middag wandel ik de middeleeuwse Piazza Cavour op met de Torre dell’Angelo. Dit is het hart van Vercelli. Het is moeilijk voor te stellen dat zich op dit schilderachtige plein de meest verschrikkelijke taferelen hebben afgespeeld. Op de terrassen onder de arcades klitten groepen scholieren samen.
Voordat ik ga zitten, loop ik eerst naar de kathedraal. Ooit in de vierde eeuw gebouwd door Eusebius, de patroonheilige van de stad. De kerk is in de 9e en in de 16e eeuw flink verbouwd. Binnen zijn mooie schilderingen, o.a. van Gaudenzio Ferrari, Gerolamo Giovenone en Bernardino Lanino, alle drie schilders uit Vercelli.

Hospitaal
Echt indrukwekkend is de Sant’ Andrea basiliek, gebouwd in 1219 met het aangrenzende Cisterciënzer klooster. In het klooster was ook een hospitaal, speciaal voor de pelgrims die naar Rome liepen, en die hier over de Via Francigena voorbij kwamen. Het is een schitterend complex, in de gids lees ik dat de basiliek tot één van de mooiste Romaanse kerken van Italië behoort.
Ik lees ook dat Vercelli nog een aantal Romeinse monumenten heeft, zoals een amfitheater en een hippodroom. Ik zal er helaas niet aan toekomen ze te bezoeken. De volgende keer dan maar!

Pizzeria
Eenmaal terug in het hotel maak ik kennis met de dochter van de eigenares. Een charmante vrouw van midden dertig, die een gezin heeft, maar haar moeder dagelijks bijstaat in het hotel. Ik ben erg moe en vraag haar of er dichtbij een trattoria is waar ik kan gaan eten.
Ze wijst naar de overkant. Even later zit ik in een lawaaierige pizzeria, die uit verschillende zalen bestaat. Het is er druk, de tv staat aan, mensen komen met hele families tegelijk binnen. Niet echt een plek om even tot rust te komen. Ik eet mijn pizza en steek weer gauw de straat over, terug naar het hotel.

Provinciaals
Letizia, de dochter van de eigenaresse van Albergo Matteotti, zit achter de receptie en biedt me iets te drinken aan. We gaan in de ontbijthoek zitten en we krijgen het over Vercelli. Argeloos zeg ik dat ik het een mooi stadje vind. Ze slaakt een diepe zucht.
“Het is hier dodelijk provinciaals” zegt ze. “Wat zou ik hier graag weggaan. Er wonen hier alleen maar schatrijke rijstboeren, maar die zijn te gierig om hun geld uit te geven. En conservatief! ” Maar verhuizen zit er voor haar voorlopig niet in. Haar man heeft een zaak in de stad, de kinderen gaan hier op school en mamma heeft haar nodig.
Steeds meer blijkt dat ze gevangen zit in een leven wat ze eigenlijk helemaal niet wil leiden. Alleen als ze het over haar kinderen heeft, beginnen haar bruine ogen te glanzen.
“Nog een jaar of tien” troost ik haar “dan zijn je kinderen groot en stopt je moeder met werken. Dan krijg je meer vrijheid.” Ze zal er zich bij neer moeten leggen en dat begrijpt ze zelf ook wel. Vervolgens wil ze van alles over mijn leven weten. Tegen middernacht gaan we uit elkaar.

Viotti Concours
Provinciaals of niet, in Vercelli wordt wel ieder jaar in mei één van de belangrijkste muziekconcoursen ter wereld gehouden. Het is het Concorso Internazionale di Musica Viotti. Veel operazangers, violisten en andere klassiek geschoolde musici hebben zichzelf hier voor het eerst aan de wereld gepresenteerd. Onder hen wereldsterren als Yehudi Menuhin, Daniel Bärenboim en Elisabeth Schwartzkopf. Voor hen begon de roem in Vercelli!

Vercelli