F E R R A R A
voorjaar 2013
Ik kom graag in Ferrara. Ik vind het een magische plek waar het verleden heel dichtbij voelt. Het is een sfeer die diep doordringt in de middeleeuwse steegjes, in de brede Renaissance-lanen, de paleizen, de kerken, de kathedraal, de binnenhoven, de tuinen, de pleinen en in de huizen. “O Christina, na de aardbeving vorig jaar hebben we 130 afzeggingen gehad’ klaagt Adèle Orlandini, de eigenaresse van mijn pension. “Iedereen dacht dat Ferrara in puin lag maar er zijn hier alleen een paar schoorstenen ingestort.”

Werelderfgoedlijst
En gelukkig maar want Ferrara staat niet voor niets op de werelderfgoedlijst van Unesco. Ik krijg er nooit genoeg van om door het centrum te slenteren. Door de schilderachtige steegjes van het voormalige joodse ghetto of door de Renaissance-wijk waarmee stads-architect Biagio Rossetti de stad rond 1500 uitbreidde, ik vind het allemaal van een bijzondere schoonheid.

Oudste café
Op deze eerste avond ga ik eten in de oudste kroeg van de stad: Al Brindisi in de Via Adelardi, naast de Dom. Uit documenten blijkt dat Brindisi al in1435 een populair café was. Rond 1500 woonde Copernicus er boven op kamers. De grote geleerde studeerde in 1503 in Ferrara af. In 1973, bij het 500e geboortejaar van Copernicus brachten kardinaal Wiszinsky en de Poolse paus Karol Wojtyla een bezoek aan Al Brindisi om hun landgenoot te eren.

Familie d’Este
Ferrara is een hele culturele stad, iets dat voor een groot deel te danken is aan de adellijke familie d’Este die de stad eeuwen bestuurde. Ze woonden in het grote ‘castello’ in het centrum en hielden luisterrijk hof. Ze hadden tal van kunstenaars in dienst die de stad verder verfraaiden. Met het Palazzo dei Diamanti bijvoorbeeld, nu museum met Italiaanse schilderkunst, dat op zich een prachtig voorbeeld is van een Renaissance gebouw, met Palazzo Schifanoia, het kleinere paleis van de d’Este’s met mooie fresco’s, met Palazzo Massari met zijn Ferrarese kunstenaars (Boldini, De Pisis). En dan heb ik nog niet over de vele kerken en kloosters, de vele ‘palazzi’ met hun ‘cortile’, hun binnenhoven, die achter zoveel poorten verscholen gaan.

Joden
Op 20 november 1492 nodigde hertog Ercole I d’Este de Spaanse joden die op de vlucht waren voor de katholieke onderdrukking in Spanje, uit om naar Ferrara toe te komen. Duizenden joden vestigden zich hier en drukten voorgoed een belangrijke stempel op de stad. Toen de Este’s naar Modena verhuisden en de kerkelijke staat het in Ferrara voor het zeggen kreeg, werden de joden opnieuw onderdrukt. ’s Avonds werd het ghetto met grote poorten afgesloten. Aan het begin van de Via Mazzini kun je nog de gaten zien van de scharnieren van de poort. Veel van het joodse erfgoed is in de tweede wereldoorlog verdwenen. De synagoge in de Via Mazzini is wel bewaard gebleven en voor iedereen te bezoeken. Sinds kort heeft Ferrara ook een oorlogsherinneringsmuseum: het Museo Nazionale dell’Ebraïsmo Italiano e della Shoah.

Giorgio Bassani
De uit Ferrara afkomstige Giorgio Bassani heeft het drama van de Ferrarese joden prachtig beschreven in zijn ‘Roman van Ferrara’. Onderdeel daarvan is ‘De Tuin van de Finzi Contini’s’ , lees het en Ferrara zal nooit meer hetzelfde zijn. Denk niet dat Ferrara met al haar musea en oude paleizen de sfeer van een open luchtmuseum uitademt. Verre van dat. Ferrara is een stad vol jongeren, een studentenstad. Hier maakte ik kennis met de band Radiohead die op een avond naast het kasteel een concert gaf.

Fietsers
Het staat al op het bord als je de stad binnenrijdt: ‘citta delle biciclette’. Ferrara is dè stad van de fietsers. Van acht tot tachtig en nog ouder beweegt men zich door de stad op de fiets. Omdat ze allemaal op lage fietsjes rijden, kunnen ouderen hier veel langer blijven fietsen. Dus wees niet verbaasd als je, zoals ik vanmiddag, bijna door een bejaarde non van je sokken wordt gereden, want verkeersregels, daar heeft niemand hier boodschap aan. Je kunt ook gewoon meedoen en een fiets huren. Sommige pensionhouders hebben een fiets voor hun gasten klaar staan.

Muur
Grote attractie van Ferrara is ook de muur. De stad wordt voor een groot deel nog omsloten door een oude muur met bastions. Die is zo breed dat je er overheen kunt lopen. Dagelijks zie je er mensen op joggen. Ik heb het ook een paar keer gedaan, de oude stad rond is ongeveer zeven kilometer.

Ferrara