B A I A R D O
Zomer 2015
We rijden in het achterland van Ligurië. Schilderachtige stadjes liggen her en der over de bergtoppen gedrapeerd. Nogal wat Westeuropeanen hebben hier een huis. Door de afgelegen ligging zijn die hier namelijk goedkoper dan aan de kust. Maar kun je hier ook een heel jaar leven, vraag ik me af. Daarom wil ik een aantal van die stadjes bezoeken. Bieden ze een mooi alternatief voor de dure badplaatsen of zit je hier in de winter levend begraven? Vandaag gaan we naar Baiardo. De voortekenen zijn niet best. Over een smal kronkelig weggetje rijden we van Dolceacqua via Pigna naar Baiardo. Het laatste stuk van de weg is erg smal, we komen geen sterveling tegen.

Bergkam
De landschap is prachtig. Op zeker moment kijken we vanuit grote hoogte over de bergkammen uit. En daar zien we Baiardo liggen. Boven op een bergrug. Baiardo ligt op 900 meter hoogte, zo’n 25 kilometer verwijderd van de kust. Volgens een legende dankt het stadje haar naam aan een Franse ridder die hier in de Middeleeuwen een kasteel liet bouwen, dat hij naar zijn paard ‘Baiardo’ noemde.

Druïden
Baiardo had toen al een lange, mystieke geschiedenis achter de rug. Tot 1000 jaar voor Chr. kunnen we in dat verleden terugkijken en dan blijkt dat daar toen, op dat hoogste punt, waar later Baiardo ontstond, druïden bij elkaar kwamen. Er stond een Keltische tempel waarin deze priesters hun rituelen uitvoerden. Als ik later, met vriendin Marianne (die mij op deze reis vergezelt), op die plek rondloop zie ik dat er resten van zuilen liggen, die ooit deel uitmaakten van de tempel. Ook liggen er enkele grote blokken steen met opschriften. Het is een magische plek, ook omdat zich hier nog meer heeft afgespeeld.

Aardbeving
Op de plek waar ooit de Keltische tempel stond, bouwden Christenen in de Middeleeuwen een kerk, de San Nicola. Op 27 februari 1887 was bijna de hele bevolking van Baiardo in de kerk aanwezig om aswoensdag te vieren. Opeens begon de aarde te schudden en kwam het dak van de kerk naar beneden. 226 Mensen kwamen om. De muren van de kerk bleven wonder boven wonder staan. Nadat de slachtoffers en het puin uit de kerk waren gehaald, heeft nooit meer iemand iets aan de kerk veranderd. Tot op de dag van vandaag staat ie daar nog, zonder dak en alleen met de muren overeind, als eerbetoon aan de overledenen.

Nieuw deel
Terug naar het heden. Ik parkeer mijn auto bij de nieuwe San Nicola-kerk die in 1893 werd ingewijd. Hij ligt iets buiten het middeleeuwse centrum. We lopen een dorpsstraat in met aan weerszijden winkeltjes en trattorie. Dit is het deel van Baiardo dat na de aardbeving aan het oude dorp is vastgebouwd. Ook een deel van de bevolking verliet het hogergelegen oude centrum en streek hier neer. Aan het eind van deze straat lopen we het oude deel in. Het is een doolhof van huizen en stegen, alles opgetrokken uit grijs gesteente. We volgen een geplaveid straatje dat naar boven loopt, tot we niet meer verder kunnen. Rechts van ons ligt de eerste San Nicola-kerk zonder dak. We stappen door een poort en staan in de kerk. Het is er doodstil, alles staat er nog net zo als op die fatale ochtend in 1887. Eén altaar is opgeknapt, er liggen bloemen en er branden lichtjes. Buiten ontdekken we aan de andere kant van het weggetje de resten van een middeleeuws kasteel. Het staat op de plek waar de Romeinen in 300 voor Christus een fort bouwden dat uitzicht bood over de Nervia-vallei. Dat uitzicht zien we even later op een andere plek.

Eenzame Duitser
Op weg naar de kerk passeert ons een lange oudere man die er niet erg Italiaans uitziet. Als we teruglopen, komt hij er weer aan. Hij vraagt waar we vandaan komen. “Aaaah, Holländer” verzucht hij alsof we een langverwachte traktatie zijn. Mag hij ons een espresso aanbieden? Willen we niet even zijn huis hier in Baiardo zien? We twijfelen even, maar dan overwint de nieuwsgierigheid. Bovendien heeft hij een vrij ongevaarlijke uitstraling. We stoppen bij een middeleeuws huisje. Hij opent te voordeur en we komen in een aardige kleine ruimte, een keuken en woonkamer, die uitkomt op een groot balkon. Dat balkon biedt een magnifiek uitzicht op de Nervia-vallei. Op heldere dagen kun je de kust zien tot aan Kaap Martin, vertelt de man die Peter heet. Even later gaat de bel en daar verschijnt buurman Lorenzo ten tonele. Een vriendelijk zestiger met paardenstaart. Lorenzo en deze Peter lijken elkaar helemaal te hebben gevonden. Lorenzo heeft jaren in Duitsland gewerkt en spreekt vloeiend Duits. Volgende maand gaan ze samen naar Puglia waar Lorenzo nog een huis heeft.

Likeurtje
Als we dan eindelijk aan de espresso zitten, komt er ook al gauw een likeurtje op tafel. “We gaan maar niet meer naar het strand hè?” zegt Peter tegen Lorenzo. Nee, dat strand dat laten ze voor vandaag maar zitten. Marianne en ik weigeren beleefd de likeurtjes, ik heb nog een heel traject te rijden over smalle bergweggetjes, dus dat lijkt me beter. Ze zijn keurig, zeuren niet als we willen gaan en na een vriendelijk handen schudden lopen we weer op straat. Even buiten de oude centrum is een trattoria met een groot terras met witte parasols. Daar zitten alle toeristen.

Trattoria
We lopen wat verder door en dan rechts zien we een trattoria zonder terras, waar het stampvol zit met de meest schilderachtige figuren. Hier gaan de autochtonen eten, dat zie ik in één oogopslag. Grof uitziende kerels, boeren of werklui, zitten rond tafels. Enkele echtparen. Twee zussen bedienen en de vader, een grote vent met zwarte snor en hangbuik geeft orders. Zoals meestal in dit soort gelegenheden, is het eten verrukkelijk. Naast mij staat een patisseriewagen vol taarten geparkeerd. Ze zijn vers, dat dacht ik al want het is maandag. Dan moet er opnieuw gebakken worden. We spreken geen woord want hebben zoveel te kijken. Het is er een leven als een oordeel. We zitten een in film.

Festa di Ra Barca
Baiardo heeft zo zijn eigen tradities. De belangrijkste is het Festa di Ra Barca met Pinksteren. Het is afgeleid van een tragisch middeleeuws verhaal. In de tijd van de stadstaten haalden Genua en Pisa het hout voor hun vloot uit de omgeving van Baiardo. Daar woonde toen een graaf met drie dochters. Eén van de dochters wordt verliefd op een houthakker uit Pisa. Haar vader was tegen de verbintenis want die was ver beneden haar stand. Het meisje is echter blind van die man. Ze wil met hem vluchten. Voordat het zo ver is, krijgt haar vader haar te pakken en hakt haar hoofd af. Het wordt tentoongesteld op de piazza van Baiardo.

Pijnboom
Hoewel het verhaal weinig feestelijk klinkt, wordt het ieder jaar met Pinksteren in Baiardo op een feestlijke manier herdacht. Een lange pijnboom wordt gekapt en van takken en schors ontdaan. Met de hulp van alle mannen van Baiardo komt hij rechtop te staan op de piazza van Baiardo. Het is de ‘albero maestra della nave’ en staat symbool voor de zeevloot van weleer. Traditie is dat de bewoners rond de boom dansen. Hij blijft een week staan.

Druïdenfeest
Een ander hoogtepunt is het Festa dei Druidi dat ieder jaar in juli wordt gehouden. Dat staat vooral in het teken van muziek. Die grijpt terug naar het Keltische verleden en daarom zijn er ieder jaar veel Ierse muziek- en dansgroepen te gast.

Baiardo