S U T R I
Herfst 2013
De laatste kilometers naar Sutri loopt de weg schuin omhoog. Sutri ligt hoog op een rotsplateau. Dan zie ik haar opeens lopen. Een oude gebogen vrouw met in beide handen plastic tassen vol groente. Ze zwoegt tegen de weg omhoog. Ik stop en vraag of ze een stukje met me mee wil rijden.
Ik zeg dat ik op weg ben naar Sutri. Zij blijkt daar te wonen, blij stapt ze in. Ze komt van haar moestuin een paar kilometer verderop. Ze gaat er bijna iedere dag heen, vertelt ze. Vroeger deed haar man de tuin, maar die is nu ziek en, naar ik begrijp, gaat het hier niet om een griepje maar om iets chronisch.
Onderaan de trap die naar de borgo boven loopt, zet ik haar af. Ze wijst me aan waar ze woont. Als ik in Sutri geen onderdak kan vinden, heeft zij nog wel een bed voor me, zegt ze voordat ze wegloopt. En daar gaat ze met haar preien en tomaten naar boven naar haar huisje in het oude centrum.

Spannend
Het ziet er zo van beneden af spannend uit, Sutri. De huizen lijken tegen de berg te liggen opgestapeld. Op het hoogste punt steekt een kerktoren boven alles uit, het is de kathedraal de Santa Maria Assunta. Ik begin ook maar één van de trappen naar boven te beklimmen.
Ik stuit op een sfeervol centrum met smalle schilderachtige straatjes met in het midden een intieme piazza, die eerder aan een salon dan aan een stadsplein doet denken. Er is een fontein in het midden waaromheen kinderen op kleine fietsjes rondjes draaien.

Bronzen tijdperk
Sutri is één van de oudste steden van Italië. Haar ontstaansgeschiedenis gaat terug tot het bronzen tijdperk. Graven en potscherven hebben aangetoond dat hier tussen 3000 en 800 voor Christus al mensen woonden. Echt een stad werd Sutri pas daarna, ten tijde van de Etruskische overheersing.
Etrusken en Romeinen hebben lang strijd gevoerd om Sutri. De stad had een strategische positie en lag lange tijd precies tussen de veroverde gebieden van beide volkeren in. Uiteindelijk weet de Romeinse veldheer Marcus Furius Camillus Sutri definitief voor de Romeinen te bemachtigen.
De indeling van het huidige Sutri valt helemaal samen met de oorspronkelijk Etruskisch-Romeinse stad. Waar nu de piazza is, was ooit het Forum. Van de antieke stad is weinig over, alleen hier en daar nog wat stukken stadsmuur, opgetrokken uit vierkante blokken tufsteen.

Hotel Sutrium
Er is maar één hotel in het centrum: hotel Sutrium. Het is eenvoudig, de kamers zijn een beetje ouderwets ingericht, met zware meubelen, evenals de rest van het hotel. In de receptie benadrukt een tikkende klok de doodse stilte. De eigenaren zijn niet echt toeschietelijk, maar ik ben blij met m’n kamer en verder geloof ik het wel. Op een hotelbeoordelingssite lees ik later enkele dodelijke recensies over het hotel, vooral van Italianen, die meer comfort en service verwachten.
Ik pak snel m’n spulletjes uit, neem een douche en ga polshoogte nemen in het stadje. Ik doorkruis de hele burcht, straatje in, straatje uit, loop binnenplaatsen op, dan kom ik op een plein met een kerk.

Kathedraal
Er is één gebouw in Sutri dat boven alles uittorent en dat is de kathedraal, de Santa Maria Assunta. De kerk dateert van de 12e eeuw en werd in 1207 door paus Innocenzo III ingewijd. Oorspronkelijk was het een romaanse kerk, maar tijdens de barok is er zoveel aan de kerk versleuteld, dat er van dat mooie middeleeuwse gebouw weinig terug te vinden is. Alleen aan de campanile zie je de romaanse stijl nog af. Binnen ligt een mooie Cosmati-vloer. De familie Cosmati was in de middeleeuwen vier generaties lang befaamd om zijn prachtige tegelvloeren met geometrische figuren.

Aanspraak
Tenslotte ga ik op de piazza zitten voor een kop koffie en een tramezzino (sandwich). Op een terras word ik aangesproken door een ouder echtpaar. Ze komen uit Rome en huren ieder jaar hetzelfde appartement in Sutri. Als ze horen dat ik uit Nederland kom, willen ze van alles weten. “Vertel eens, hoe is het leven in Nederland?” vraagt hij. “Wat eten jullie zoal?” Hij weet heel veel van deze omgeving en hij geeft me nog een paar goeie tips. Als ik opsta, is het “tot vanavond” want dat we elkaar hier weer zullen ontmoeten, staat wel vast.

Amfitheater
De boeiendste monumenten van Sutri liggen buiten de oude stad. Het beroemdste is het Romeinse amfitheater, ook net buiten de stad. Het is gebouwd tijdens de regeringsperiode van keizer Augustus, aan het eind van de 1e eeuw voor Christus en bood plaats aan 5000 mensen. Er vonden vooral gevechten van gladiatoren met wilde dieren plaats. Hoewel de beelden en arcades die het theater ooit opsierden allang verdwenen zijn, voel ik hier toch nog iets van dat indrukwekkende verleden.

Santa Maria del Parto
Echt heel bijzonder is de kerk van de Santa Maria del Parto. De kerk is uitgehouwen in de rotsen van de nabijgelegen heuvels van Savorelli. Als je ervoor staat zie je eigenlijk alleen een rotswand met een deur en wat kleine raamopeningen. In de Romeinse tijd was de kerk een Mitras tempel. Het Mithraïsme was een officiële godsdienst in het Romeinse Rijk, vooral populair bij Romeinse soldaten. Ze aanbaden de god Mithras. Later is deze kerk omgevormd tot een katholiek gebedshuis, maar een gewone kerk is het bij lange na niet. Binnen hangt een hele aparte sfeer, dat komt omdat de kerk nog steeds iets van een grot weg heeft. Op de wanden zijn werkelijk prachtige fresco’s aangebracht.

Borreluur
Als ik om een uur of zes de piazza kom opwandelen, lijkt het er wel een bijenkorf. Alle terrassen zitten vol en een gemurmel van pratende mensen golft door de ruimte. Ik zei al eerder dat het plein aan een salon doet denken en die gewaarwording heb ik nu helemaal. Het is er huiselijk, iedereen kent elkaar en ik ben duidelijk een nieuw gezicht dat gespot wordt.
Maar daar begint een man naar me te wenken, en ik zie mijn vanmorgen gemaakte kennissen zitten. Ze wijzen uitnodigend op de stoel naast hen. Er volgt een heel gezellig borreluur, waarin steeds meer andere Romeinen, want Romeinen zijn het allemaal, bij ons tafeltje aanschuiven. Ze willen van alles over Nederland weten, over de euthanasiewet, over de drugs, wat wij van de crisis merken en natuurlijk weer: wat we eten.

Graven
Als ik de volgende ochtend de Via Cassia volg in de richting Rome zie ik aan de rechterkant over ongeveer 200 meter een aantal graven uit de Romeinse tijd. Ze zijn uitgehouwen in de rotsen; later lees ik dat het er 64 zijn, achter sommige graven bevinden zich flinke ruimtes, een soort kamer, vaak gedecoreerd.
Ik bedenk dat ik hier zeker nog een keer terug wil komen. Sutri heeft iets bijzonders. Misschien door het verleden dat op zoveel plekken nog zo concreet aanwezig is. Er hangt een haast magische sfeer. Zou dat de verklaring zijn voor al die Romeinen die, vijftig kilometer van hun woonplaats verwijderd, hier hun vakantie komen doorbrengen?

Sutri