M I L A A N 2
Winter 2013
Ik loop over de Corso Venezia naar het centrum. Eén ding ga ik vandaag zeker doen, zo heb ik me voorgenomen: een cocktail drinken op één van de chique terrassen in de Galleria Vittorio Emanuele II. De Milanezen noemen het niet voor niets de ‘salon’ van de stad. Daar wil ik graag te gast zijn.
Het is druk. Mensen haasten zich naar hun werk. Volgepakte bussen en trams komen voorbij. Ik loop door de Porta Venezia, één van de stadspoorten in de elf kilometer lange muur die vroeger het centrum van Milaan omsloot. In de 18e eeuw ging de muur voorgoed neer.

Industriële revolutie
Daardoor ontstond er ruimte voor onder meer het stadspark waar ik nu voorbij loop. In de 19e eeuw waren meer planologische ingrepen nodig. Door de industriële revolutie veranderde de stad sterk van karakter. Milaan spiegelde zich aan metropolen als Londen en Parijs waar in die tijd ook grote veranderingen plaats vonden. Oude wijken gingen tegen de vlakte. In Parijs liet stadsarchitect Haussmann een boulevard aanleggen met winkels, hotels en kantoren, waar dagelijks duizenden passanten voorbij kwamen. Ook het gemeentebestuur van Milaan brak zich het hoofd over de stadsontwikkeling. De plaats was uitgegroeid tot het belangrijkste commerciële centrum van het Italië. Eén van de vele problemen die moest worden opgelost, was dat er een nieuwe verbinding moest komen tussen het Domplein en de drukke Via Manzoni.

Galleria Vittorio Emanuele II
Al snel viel de suggestie van een via porticata (een galerij). Concoursen werden uitgeschreven en de beroemde architect Giuseppe Mengoni kreeg de opdracht.
Hij ging voortvarend aan het werk. De verbinding zou een galerie worden, overdekt door glas en ijzerwerk. Als snel werd duidelijk dat het ging om een galerij van een, voor die tijd, enorme omvang.
In het project van Mengoni kreeg de galerij ook twee zij-armen. Het ging dus om twee wegen en op het punt waar ze elkaar kruisten, zou zich een Ottagono, vormen, een achthoekig plein, met daarboven een glazen koepel.

Fataal ongeluk
In 1878 werd de galerij voltooid met de enorme triomfboog aan de ingang vanaf het Domplein. In de 20e eeuw werd er een prachtige mozaïek vloer ingelegd, met in het Ottagono het wapen van de Savoia’s, de koningen van het verenigde Italië.
Architect Mengoni zou het zelf niet meer meemaken want hij kreeg een fataal ongeluk. Vlak voordat zijn meesterwerk klaar was, viel hij van een bouwsteiger en overleed.
De galerie is inmiddels wereldberoemd en vele steden hebben pogingen gedaan een soortgelijk overdekt winkelcentrum te bouwen. Maar een galerie die zich ook maar enigszins kan meten met de Galleria Vittorio Emanuele heb ik nog nergens aangetroffen.
Iedere keer als ik hier binnenwandel kom ik weer onder de indruk van de schoonheid van het bouwwerk. De uitgekiende geometrische verhoudingen, de materialen, de mozaïeken en niet in de laatste plaats de presentatie van de winkels en horeca-gelegenheden.

Campari
Enkele zaken hebben net zo’n lange geschiedenis als de galleria. Zoals bar Il Camparino van de familie Campari. Gaspare Campari vond in 1860 het vermaarde apératief uit en opende een paar jaar later zijn bar in Milaan om zijn drankje te promoten. Het werd zo populair dat het apératief uur in Il Camparino een onderdeel van de Milanese levensstijl werd. De bar wordt nog steeds gerund door nazaten van de familie Campari.
Ook boekhandel Baldini e Castoldi is, op wat veranderingen na, gebleven, al heet het nu wel: Remainders. Vermaarde zaken zijn ook Biffi en Savini, bar-restaurants. Wat Harry’s Bar is voor Venetië, is Savini voor Milaan. Iedereen wil hier gezien worden.

Verdi
Zodra je binnenkomt, word je opgenomen in een comfortabele ‘fin de siècle’ sfeer, je zakt weg in het dikke tapijt, de vlammetjes in de kandelaars twinkelen je tegemoet. Het was hier waar Verdi zijn favoriete schotel kwam eten, ossco buco alla milanese, na afloop van een optreden in de nabijgelegen Scala.

Elegantie
Na een uitputtend dagprogramma, waarover in de komende weken meer, strompel ik aan het eind van de middag de galleria binnen. Overal zie ik elegante vrouwen die op naaldhakken door de ruimte zwenken. Daarachter kom ik dus op mijn veilige wandelschoenen en mijn dikke das om. Ik heb het gewoon niet in me, om me de hele dag ongemakkelijk te voelen, om er maar mooi uit te zien.
Toch harkt een ober mij zijn terras binnen, als ik passeer. Het is overal duur en de obers proberen passerende toeristen naar binnen te praten. Bij mij is dat snel gelukt want ik heb uren gelopen en ik wil zitten. Aan een tafeltje onder een verwarmingslamp strijk ik neer.
Even later brengt hij me een groot glas Spritz, een mix van apérol en prosecco, typisch zo’n drankje dat je thuis nooit drinkt, en een emmer chips. Wel ordinair voor zo’n deftig terras, kan ik niet nalaten te denken.

Roemeense
Na een tijdje komt een jonge vrouw naar buiten om te roken. Ze gaat aan een tafeltje naast mij zitten en al gauw zijn we in een druk gesprek verwikkeld. Ze is een Roemeense die met twee vriendinnen een cruise maakt. Hun schip ligt twee dagen in Genua en zij maken van de gelegenheid gebruik Milaan even aan te doen.
Ze spreekt opvallend goed Italiaans. “Ik heb hier ook gewerkt” vertelt ze. “Nu werk ik in Duitsland, in Frankfurt.” Ik vraag haar waarom ze niet hier is gebleven. “Werken hier in Italië…” ze schudt lachend haar hoofd, “ik weet niet wat het is, maar het lijkt wel of de Italianen de hele dag met hun hoofd in de wolken lopen. Ik ben dol op Italië, maar om er te werken… nee.”
Over Frankfurt is ze niet al te enthousiast: “Het is een koude kille stad, waar alles draait om geld verdienen. Maar ik verdien er goed, dus blijf ik daar voorlopig.” Als ik vraag of ze daar nog familie heeft of een man, reageert ze spottend. “Het hoofdstuk man, daar begin ik voorlopig niet meer aan, ik ben net gescheiden. Ik heb wel een zus en zwager die ook in Frankfurt wonen en die zie ik veel.”
Haar sigaret is op, ze gaat weer naar binnen. Even later komt ze met nog twee jonge vrouwen naar buiten. Drie jonge dertigers, goed gekleed, op één hoofd danst een baret, de obers zijn één en al belangstelling. Giechelend lopen ze het terras af. De Roemeense gastarbeidsters van weleer lijken mooie zelfbewuste jonge vrouwen geworden.

Eiffeltoren
Voor mij is het ook tijd. Ik heb honger. Ik betaal en loop nog even van de galerij te genieten. Ik kan me voorstellen dat menig architect zich door dit bouwwerk heeft laten inspireren, zoals bijv. Gustave Eiffel voor zijn Eiffeltoren. Ik overweeg nog even om ook in de galleria te gaan eten maar, na de 13 euro voor mijn Spritz, vrees ik dat een hele maaltijd mij voor de rest van mijn verblijf naar de McDonalds zal verbannen en dat heb ik er niet voor over. Je kunt overal in Italië voor een hele billijke prijs lekker eten, ook in Milaan! Via de noordarm van de galleria loop ik de Piazza della Scala op, op weg naar een bord pasta.

Milaan