S C A N N O
Zomer 2013
“Kunt u ons misschien een tip geven ?” vraagt de Vlaming in mijn hotel ’s morgens aan het ontbijt. “We weten niet waar we naartoe zullen gaan.” Ik vraag of de familie al in Scanno is geweest, een stadje dat diep in het Majella-gebergte verstopt ligt. Ik ga er zelf vandaag ook heen. Ze volgen mijn raad op, want even later wordt mijn Peugeotje gepasseerd door hun snelle bolide.
De weg naar Scanno is zeker zo mooi als Scanno zelf. De laatste twintig kilometer loopt de weg door een spectaculaire kloof, waar het riviertje de Sagittario doorheen stroomt. Een kilometer of zeven voor Scanno verbreedt het riviertje zich tot een hel blauwgroen meer dat schitterend afsteekt tegen de witte rotsen.

Euforisch
Tien jaar geleden kwam ik hier voor het eerst. Ik weet nog dat ik met een euforisch gevoel in de auto zat, zo werd ik overrompeld door deze indrukwekkende omgeving. Dat is blijkbaar ook het geval met onze Vlamingen, want vlak voor Scanno staan ze langs de kant van de weg foto’s te maken en als ze me zien aankomen, zwaaien ze uitbundig en houdt vader demonstratief zijn duim omhoog.
Scanno zelf ligt ook aan een meer. Ik parkeer de auto en wandel naar het centrum. Vanuit de hoger gelegen weg waarop ik loop, kijk ik op de plaats neer en zie de huizen van grijze steen trapsgewijs tegen de berg opliggen. Ik wandel naar de piazza en val in een optreden van de plaatselijke harmonie.
Het is zaterdagmiddag, toeristen en autochtonen zitten op het terras van bar Centrale of staan in groepjes bijelkaar. Na het laatste nummer formeren de muzikanten zich in een stoet en trekken al blazend en trommelend het dorp in.

Doolhof
De kern van het stadje bestaat uit een doolhof van nauwe straatjes. Middeleeuwse stegen met kinderkopjes, poortbogen, tal van binnenplaatsen, kerkjes en paleizen. De gebouwen zijn van grijze steen, maar de vele bloempotten die de balkons en ingangen van de huizen sieren, maken dat het er toch niet somber uitziet.
Ik doe wat iedereen doet die in Scanno aankomt. Eindeloos ronddwalen, iedere keer weer een andere steeg inschieten en kijken waar ik nu weer uitkom. Trapjes op, trapjes af. Als ik op één van de hogere pleinen in het dorp sta, zie ik ook hoe dicht de bergspitsen van de Majella de stad omsluiten.

Moderne tijd
Op een terras zoek ik even later op wat de Britse reisboekenschrijver Morton in 1969 over Scanno schrijft:
“Tot voor kort was Scanno alleen bereikbaar via een muilezelpaadje door een bergkloof maar nu is er in de bergflank een weg gehakt waarlangs men kronkelt en draait door een schitterend stuk natuurschoon, waarbij de rivier de Sagittario onder u van bekken tot bekken neerstroomt. De kleine stad is uit haar isolement verlost en heeft met blijdschap de moderne wereld van busdiensten, van electriciteit, tv en ijskasten begroet.”
Toen Scanno eenmaal uit haar isolement was gehaald, werd het vanwege haar schoonheid al gauw wereldberoemd. Internationale fotografen als Henri Cartier-Bresson en Mario Giacomelli streken er neer om het prachtige oude centrum te fotograferen.
De sneeuw die het isolement van Scanno ooit compleet maakte, heeft het oord nu veranderd in een populaire wintersportplaats. Toen in 1955 een stoeltjeslift in gebruik werd genomen, was Scanno definitief de moderne tijd ingestapt.

Ligging
Het meer van Scanno vormt de grens tussen de bergen van het Parco Nazionale d’Abruzzo, Lazio en Molise en het ruige Majella massief. Het eerste document waarin van Scanno als stad wordt gesproken, dateert uit 1067. Maar er zijn sporen van menselijke bewoning gevonden die teruggaan tot in de prehistorie. Haar naam dankt Scanno aan de Romeinen: Scannum was een term die de centurions gebruikten om een grens aan te geven.

Schapen
De inwoners van Scanno ontwikkelden zich tot een volk van herders. Tegen het einde van 1600 bezat de bevolking van 2420 zielen 130.000 schapen. Er ontstond een bloeiende textielindustrie, die Scanno grote welvaart bracht. In de 17e eeuw was er al een ‘taverna’ voor buitenlanders en handelsreizigers. Na een barre reis over muilezelpaden wachtte hen in ieder geval een bord pasta en een warm bed.

Klederdracht
Befaamd is de klederdracht van Scanno. Kaarten en boeken tonen de prachtigste foto’s van vrouwen in traditionele uitdossing. Maar als je hier niet op een belangrijke feestdag komt, is de kans klein dat je ze ook echt zult zien. Morton schrijft gedesillusioneerd: “Beroemd is Scanno om de prachtige inheemse kostuums die de vrouwen dragen, maar als je er bent, vluchten ze weg voor ieder fototoestel.“
Als ik een oude vrouw vraag hoe het nu zit met die klederdracht, zegt ze dat er nog maar een stuk of twintig vrouwen in rondlopen. De andere vrouwen dragen de traditionele kleding alleen op hoogtijdagen. Dat is jammer want de oude vrouwen lopen nu in het zwart.

Boze oog
Als ik een oude vrouw in zo’n zwarte japon voor haar huis zie zitten, vraag ik haar netjes of ik een foto van haar mag maken. Ze vindt het goed. Ik lees later ergens in een boekje dat de vrouwen die voor de fototoestellen wegvluchten dat doen omdat ze bang zijn voor het ‘boze oog’. Vooral vroeger heerste hier een sterk bijgeloof. Dat is tot op de dag van vandaag nooit helemaal verdwenen.

Goudsmeden
Scanno is ook al eeuwenlang beroemd om zijn goudsmeden die de prachtigste sieraden maken: oorhangers, kettingen en knopen van fijn filigraan, een speciale techniek die werkt met fijne gouden draden.
Als ik even later bij restaurant Il Mulino zit te eten, strijkt er een hele groep Amerikanen op het terras neer. Het zijn studenten met hun docenten. Ze doen bestellingen als: twee porties caprese (mozzarella en tomaat) voor acht personen. Drie pasta’s voor zes personen. Een bordje sla voor het hele gezelschap.

Gorgeous
Ze hebben blijkbaar niet zoveel geld. Maar dan komen de doosjes te voorschijn en blijken bijna alle dames òfwel gouden oorhangers òfwel een ring te hebben gekocht. De voorwerpen gaan de hele tafel rond en het is een gekir van gewelste: “Ooh it’s gorgeous” “How lovely” “Splendid Susan, really” etc.etc.

Mysterieus
Rondom de vrouwen van Scanno heeft altijd een zweem van geheimzinnigheid gehangen, zo lees ik op internet. Of dat nu door de klederdracht komt die verschilt van iedere andere traditionele kleding in Italië. Of omdat ze lang heel schichtig zijn geweest en vreemden uit de weg gingen. Er gaan verhalen dat ze oosterse wortels hebben, want dat ze zouden afstammen van de moslims die Frederik de Tweede in de 13e eeuw meenam naar Altamura in het zuidelijker gelegen Apulië. Volgens onze onvolprezen Morton zou een aanwijzing in die richting kunnen zijn dat de vrouwen van Scanno tot aan het begin van de vorige eeuw in de kerk met gekruiste benen op de grond zaten.

Toerisme
Het toeristenbureau in Scanno heeft het druk. Als ik aan de beurt ben en vertel dat ik Nederlandse ben, tovert de informatrice een volledig in het Nederlands vertaalde gids te voorschijn. Ook wel eens lekker.
Toeristen hebben hier in Scanno allerlei mogelijkheden. Er zijn veel hotels, huisjes en een camping aan het meer. Veel eetgelegenheden waar je streekgerechten als polenta en wilde lentespinazie ‘orapi‘ kunt eten.
Het meer is ideaal voor kanosport en windsurf. Er zijn meer dan 150 wandelroutes en een tiental natuurpaden met veel mogelijkheden voor trekking en excursies te voet, te paard en met de mountainbike.

Processie
Als je echt iets van de eeuwenoude tradities hier wilt meemaken, kom dan in de eerste week van mei. Dan wordt het beeld van de Madonna del Lago in een lange processie uit een kapel aan het meer gehaald en naar een kerk in de stad gebracht. Daar blijft het dan de hele maand mei. Op foto’s van deze processie, dragen de vrouwen van Scanno hun prachtige kostuums.

Frans
Voldaan rijd ik aan het eind van de middag weer door de kloof van de Sagittario, terug naar mijn hotel in Manopello. Ik word zowaar aangehouden. Twee agenten maken me duidelijk dat ik naar de kant moet komen. Ze lopen even om de auto heen, ik draai mijn raampje open en vraag of ze m’n papieren willen zien. Ze lijken opgelucht en verbaasd dat ik ze in het Italiaans aanspreek. Ik mag doorrijden, maar één van de agenten heeft nog één prangende vraag: “Spreken jullie Frans in Holland?” “Nee” antwoord ik vriendelijk. “Wij spreken geen Frans, in Holland spreken wij Hollands”. Aan zijn gezicht te zien, heeft hij daar nog nooit van gehoord.

Scanno