R E C A N A T I
Zomer 2013
Ik ben op weg naar het zuiden en rijd op de autostrada die langs de Adriatische Zee loopt. Links blikkert de zon in het water, rechts golft het landschap van de Marken, met op de heuvels uitnodigende stadjes.
Ik heb besloten een stop te maken in Recanati, een stadje iets voorbij Ancona, een paar kilometer landinwaarts. Het staat in Italië bekend als de geboortestad van één van haar beroemdste dichters: Giacomo Leopardi.
Recanati ligt breed uitgespreid boven op een bergrug en als ik op een smalle weg door de velden vol zonnebloemen rijd, zie ik het al van verre liggen. Kerken en torens steken boven de zandgele bebouwing uit.


Hotel La Ginestra
Ik rijd tegen de heuvel omhoog en hobbel, na maar één keer vragen, over de kleine keitjes het hart van het stadje binnen. Midden in het centrum ligt hotel La Ginestra. Een vriendelijke oude dame geeft me de sleutel van een kamer. Het is een mooie kamer, maar ergens boven in het hotel.
Als ik mijn hoofd uit het raam steek en de diepte inkijk, zie ik me daar niet met twee aan elkaar geknoopte lakens uit ontvluchten in geval van brand, en een branduitgang is er niet. Ik vraag om een kamer op een lagere verdieping. Het is gelukkig geen probleem. Ik ga eerst maar eens een beetje sfeer proeven. Recanati beleefde haar gloriejaren in de tijd dat de Marken nog tot de Kerkelijke Staat behoorden. Dat kun je wel zien aan de vele indrukwekkende paleizen met hun binnentuinen in het centrum. Het stadje ademt een achttiende eeuwse sfeer van voornaamheid uit.


Balkonstad
Als je de binnenplaats van Palazzo Venieri, dat aan de hoofdstaat ligt, oploopt, zie je waarom de plaats een ‘balkonstad’ wordt genoemd. Het biedt een schitterend uitzicht over de heuvels tot aan de zee.
’s Avonds zal ik daar ook van genieten op het terras van een restaurant. Vlakbij het hotel ligt de centrale piazza van Recanati, een imposant plein begrensd door het Palazzo Communale, de Torre Civica en de San Domenico kerk. Als ik er ’s avonds op een terras ga zitten, is het prachtig verlicht. Midden op het plein staat levensgroot het standbeeld van de dichter die vanuit de hoogte op mij neerkijkt.


Dramatisch
Wie ik in Italië ook vertel dat ik in Recanati ben geweest, begint meteen over Leopardi (1798-1837). Dat komt waarschijnlijk ook omdat Leopardi niet zomaar een intellectueel was maar een markante figuur met een dramatisch leven en dat spreekt veel mensen aan. Giacomo Leopardi kwam uit een aristocratische familie met een vader die bezeten was van studie en boeken. De kinderen Leopardi brachten het grootste deel van hun jeugd in de kolossale bibliotheek in huize Leopardi door.


Gezondheid
Behalve een tirannieke vader en een liefdeloze moeder had Leopardi een slechte gezondheid. Hij had twee bochels, was half blind, was buitengewoon klein en kampte met lichamelijke afwijkingen, die zijn leven zwaar maakten. Het huis van de familie Leopardi staat vlakbij mijn hotel. Hoewel er nog steeds nakomelingen van de familie wonen, kun je een deel van het huis bezichtigen.
Ik ga er de ochtend na mijn aankomst meteen naartoe. Het ligt aan een pleintje dat met rode bloembakken wordt opgefleurd. Er staat al een groepje mensen voor de voordeur te wachten.
Even later komt er een jonge knul naar ons toe, de gids, die ons het huis binnenleidt.


Paleisje
Het huis is van binnen een klein paleis, met witmarmeren trappen, houten lambriseringen en klassieke beelden in nissen. Het meest spectaculair is de bibliotheek die bestaat uit een aantal zalen achter elkaar die ieder door een deur met elkaar verbonden zijn. Wanden vol boeken. Volgens de biograaf van Leopardi, Pietro Citati, had de vader van Giacomo, Monaldo Leopardi, zijn mond altijd wel vol van studie, maar was hij zelf te lui om zelfs maar een andere taal te leren. Zijn kinderen boden hem de mogelijkheid om dat wat hij zelf niet kon opbrengen, voor hem te realiseren. Het werden kleine geleerden.


Silvia
Volgens onze gids schoof Giacomo zijn tafel in de bibliotheek altijd tegen het raam aan, zodat hij meer licht had, maar ook omdat hij zo naar buiten kon kijken. Daar had hij namelijk uitzicht op een winkel waarin het meisje Teresa, dat bij hen in de huishouding werkte, vaak zat te weven terwijl ze zachtjes zong.
Hoewel hij nooit enig contact met haar had, dat stond het standsverschil niet toe, zou zij model staan voor één van de vrouwen die hij lief had en die hij in zijn gedichten Silvia noemt.


Eenzaam
Ook nu hangt er een bedrukte sfeer in de bibliotheek.
Ik kan me goed voorstellen dat de jonge Giacomo zich hier opgesloten voelde, afgesneden van het dagelijke leven buiten, waarvan de geluiden hier wel tot hem doordrongen. Dat gevoel van eenzaamheid vind je in veel van zijn gedichten terug. Ze zijn in het Nederlands vertaald door Frans van Dooren.


Inspiratie
Net als Leopardi dagelijks deed, wandel ik door het centrum van Recanati. Ik zie nu ook dat op veel plaatsen borden zijn aangebracht die refereren aan gedichten van Leopardi.
Zoals: ‘De toren van de eenzame mus’ of ‘Het huis van Silvia’. Want ondanks dat Leopardi een hekel kreeg aan dit provinciestadje waarin hij, zowel door zijn slechte gezondheid als door zijn vader, min of meer was opgesloten, vindt hij de inspiratie voor zijn gedichten hier.
Tenslotte over Leopardi: onze eigen Bloem en Lucebert noemden hem één van de beste dichters uit de wereldliteratuur (Privédomein nr.39).


Badplaats
Recanati ligt op enkele kilometers van Porto Recanati, de badplaats. Daar had Recanati jarenlang veel profijt van. De oude mevrouw van het hotel vertelt me hoe haar hotel jaarlijks vol zat met badgasten. “Jarenlang hadden we hier ook een Nederlandse familie in het hotel” vertelt ze “die iedere zomer een paar weken hier op vakantie kwam.” Ze vraagt zich vertwijfeld af waarom die buitenlandse badgasten niet meer komen. Het hotel wordt nu geleid door haar twee zoons, die ook al dikke vijftigers zijn.
Die hebben weer vrouwen en kinderen, die ook allemaal van het hotel moeten leven. Dat de tijden zijn veranderd en daarmee ook het vakantiegedrag dringt hier maar langzaam door.


Decor
Voordat ik met mijn autootje weer terug naar de autostrada rijd, drink ik nog even met de oude dame een cappuccino op het terras voor het hotel. Om de paar minuten groet ze iemand, want heel Recanati loopt nu op straat en met een ieder heeft ze wel een paar woorden uit te wisselen. In het parkje links naast het hotel zitten wat jongeren bij elkaar op een bankje. De toren slaat twaalf slagen, zoals ie dat al eeuwen op deze plek doet. Het decor is, sinds Leopardi hier leefde, niet veel veranderd. Als na twaalven de eerste etensgeuren zich door de straten verspreiden, wordt het al gauw stiller. Ik wandel naar mijn auto, ik kom hier zeker nog eens terug, voor een dag of twee is het hier heerlijk toeven.

Recanati