A Q U I L E I A
najaar 2014
Ik zet koers richting Aquileia dat een kilometer of tien ten noorden van Grado ligt. Aquileia was in Romeinse tijd een een wereldstad, een metropool met meer dan 100.000 inwoners. Helaas trok dat roofzuchtige stammen aan, die de stad uiteindelijk verwoest hebben. Het archeologische park op deze plek is het enige wat nog getuigt van het ooit zo bruisende stadsleven.
Als ik rechts van de weg opeens pilaren zie opdoemen, begrijp ik dat het tijd wordt de auto te parkeren. Er is een parkeerterrein met een informatiekantoortje ernaast. Daar haal ik een plattegrond en zoek het beginpunt van de archeologische rondleiding op. Dan ga ik op weg.

Doorvoerhaven
Tijdens de Romeinse tijd vormde Aquileia een belangrijke verbinding met Centraal-Europa. Doordat het aan de rivier de Natisone ligt, kon de stad uitgroeien tot een belangrijke doorvoerhaven naar het noorden. Vanuit de haven van Grado voeren schepen vol goederen naar Aquileia.
Landbouwprodukten, vee, olie, wijn, marmer en ander kostbaar gesteente vonden hun weg naar het noorden. En vanuit het noorden kwamen huiden, hout en metalen terug. Ook het beroemde glaswerk uit Venetië, keramiek en aardewerk werden hier verhandeld.
De inwoners van Aquileia kwamen uit alle windstreken. Er woonden hier niet alleen Romeinen en Grieken, maar ook Egyptenaren, Syriërs, Joden en Kelten.

Forum
Al gauw sta ik tussen de ruïnes, ruïnes waarin de oude stad nog heel goed is te herkennen. Ik loop langs het oude forum, ooit het hart van de stad. De pilaren van de basilica staan nog voor een groot deel overeind. Hier ontmoette men elkaar, hier werd recht gesproken, handel gedreven.
Ik doe mijn ogen even dicht en probeer me voor te stellen hoe op deze zelfde plek vol bemoste stenen en oude pilaren kooplui op de grond hun waar hadden uitgestald en die schreeuwend aan de man probeerden te brengen. Hoe groepjes mannen in lange tunieken met elkaar stonden de delibereren. Hoe je karren over de stenen hoorde denderen, straatjongens elkaar hoorde toeroepen. Ik doe m’n ogen weer open: het is stil, ik hoor alleen af en toe een vogel en het ruisen van de wind.
De archeologische wandeling gaat over een pad dat begrenst wordt door cipressen. Het brengt me naar de oude haven. Ook de haven met zijn kades is nog goed herkenbaar. Hier legden ooit schepen uit het hele Middellandse Zeegebied aan.

Attila de Hun
In geschriften uit de 4e eeuw na Christus wordt Aquileia de negende grootste stad ter wereld genoemd, na Rome, Mediolanum (Milaan), Trier, Antiochië, Constantinopel, Carthago, Alexandrië en Capua. Dat maakte het ook een begeerde stad.
In 401 en 408 viel Alaric met zijn Visigoten de stad aan. De bewoners vluchtten in paniek naar de lagunes rondom Grado. Maar de beslissende klap werd uitgedeeld door Attila de Hun in 452.
Attila was de schrik van de Romeinen. “Waar Attila is geweest, groeit geen gras meer” zeiden ze over hem. Toen de vechtjas met een leger van duizenden woestelingen Aquileia aanviel, maakte de stad geen enkele kans.
Aquileia werd zodanig verwoest dat ze dit nooit meer te boven kwam. Het tegenwoordige Aquileia is een slaperig stadje met hooguit 3500 inwoners. De oude stad ligt nog voor een groot deel onder de aarde, maar archeologen zijn druk bezig de resten op te graven.

Vakantiehuis
Het is hard werken om Aquileia goed te bekijken. Tussen het archeologische park en het huidige Aquileia staat de basiliek de Santa Maria Assunta, een prachtig Romaans complex.
Maar eerst maak ik tijd voor koffie. Er is een groot café-restaurant met een terras ervoor naast de basiliek. Een Francaise en haar dochter komen aan mijn tafeltje zitten. Ze blijken hier een tweede huis te bezitten.
Ik reageer verbaasd. Ik kan me voorstellen dat je een huis aan zee koopt, maar hier tussen de ruïnes….De Francaise probeert mij uit te leggen wat haar hier zo bekoort. Ik volg haar moeizaam want mijn Frans is niet al te best. Ik begrijp dat ze hier een magische sfeer ontwaart, die haar heeft doen besluiten een huis te kopen.
“We zitten hier de hele zomer”, vertelt ze. “Heerlijk, in oktober gaan we pas weer terug naar Parijs”. Zij en haar man en een oude grootmoeder zijn hier het meest. Haar dochter studeert en komt af en toe, vertelt het meisje.
Zo ziet een eigen paradijsje er voor iedereen weer anders uit, gelukkig maar. Ik ga nu de basiliek bekijken.

Basiliek
De patriarchale basiliek is één van de mooiste gebouwen van Aquileia. Hij dateert uit de Middeleeuwen. In de 4e eeuw liet bisschop Theodore in Aquileia een kerk bouwen, die al snel werd verwoest. In 1031 bouwde de patriarch Poppo de huidige kathedraal op de fundamenten van drie eerdere kerken.

Mozaïekvloer
De mozaïekvloer vormt het esthetisch hoogtepunt van dit monument. Die dateert nog uit de 4e eeuw en werd in de periode 1909-1912 blootgelegd door de rode tegels, aangebracht onder Poppo, te verwijderen. Hij meet ongeveer 760 m² en is daarmee de grootste oudchristelijke mozaïekvloer in Europa. De afbeeldingen op de vloer zijn symbolisch, vol Bijbelse taferelen en allegorieën.
Omzichtig loop ik om de vloer heen. Met matten is een parcours uitgezet.
De crypte en de kapel van St. Petra stammen uit de 9e eeuw. In de crypte bevinden zich Byzantijnse fresco’s, die later in de 12e eeuw zijn aangebracht. Ik daal af en volg de uitgezette route om me aan de bijna 1000 jaar oude fresco’s te laven.
Het blijft me verbazen hoe die Middeleeuwse mensen die in veel primitievere omstandigheden moesten leven dan wij, toch in staat waren zulke mooie dingen te maken. Aan deze fresco’s, met zachte maar gloedvolle kleuren, heeft iemand in elfhonderdzoveel met zijn hele ziel en zaligheid zitten werken, dat kan niet anders. En daar sta ik dan, Europeaan uit 2015, bijna 1000 jaar later, voor diezelfde tekening. Jammer dat ik de maker geen compliment kan geven!

Doopkapel
Tegenover de ingang van de basiliek staat de doopkapel. Die dateert nog uit de 5e eeuw. De doopkapel en de basiliek worden door een porticus met elkaar verbonden.De doopkapel is vierkant van buiten en achthoekig van binnen; binnen staat een groot zeshoekig doopvont omringd door zes pilaren. Samen met enige tientallen toeristen verbaas ik me over het beeldhouwwerk en over de compositie van dit alles. Maar ik voel nu ook mijn voeten. Het wordt tijd om de “oude schicht” op te zoeken.
Aquileia is een plaats die mij meer dan ooit heeft geconfronteerd met de vergankelijkheid der dingen. Zo ben je een levendige stad, en zo een smeulende puinhoop. Ik hoeft maar even aan Aleppo in Syrië te denken, of aan Kobani, om te beseffen dat er sinds Attila de Hun in sommige opzichten niet zo heel veel is veranderd.

Aquileia

Slideshow In HTML Code by WOWSlider.com v2.0